شبکه بهداشت و درمان ساوجبلاغ

*گذار تغذیه‌ای در زمینه تغییر سریع دموگرافیک، شهرنشینی و توسعه اجتماعی در کشور ایران و بسیاری ازکشورهای منطقه ، طی سال های اخیر ، تغییراتی را در وضع سلامت مردم ایجاد کرده است. تغییر سنتهای گذشته و شیوه های جدید زندگی منجر به تغییر در الگوهای غذایی از جمله افزایش دریافت چربی های اشباع وکاهش دریافت میوه وسبزی گردیده ،که این امر موجب افزایش شیوع بیماری های غیر واگیر نظیر بیماری های قلبی ، عروقی ، سرطان ، دیابت و ... شده است. اصلاح شیوه زندگی یک راهکار اساسی برای پیشگیری از بیماری های غیرواگیر و پیامدهای آن می باشد و آموزش مردم در زمینه رژیم غذایی مناسب ، اولین قدم مثبت در راستای پیشگیری از بیماری های فوق است. گزارش سال 2002 سازمان جهانی بهداشت کشورها را برای طراحی مداخلات گسترده مبتنی بر جامعه در زمینه کاهش چربی غذا ، افزایش فعالیت بدنی، مصرف بیشتر میوه و سبزی ، کاهش نمک در غذاهای فرآوری شده و کاهش مصرف دخانیات برانگیخته است .رژیم غذایی مناسب ، ورزش و کاهش مصرف دخانیات مهمترین عواملی هستند که باید در برنامه های پیشگیری از بیماری های غیرواگیر مدنظر قرار گیرند . اگرچه چاقی و فشارخون بالا از عوامل مهم خطر در بروز و شیوع این بیماریهاست ولی عوامل دیگری از جمله نوع چربی های دریافتی در جامعه می تواند از عوامل مهم خطر آفرین باشد . به طوری که حداقل 15 درصد انرژی دریافتی روزانه باید از چربی ها تامین شود و میزان انرژی دریافتی از چربی ها برای بالغین نباید از 30درصد تجاوز کند .میزان اسیدهای چرب ترانس در رژیم غذایی روزانه به همان اندازه اسیدهای چرب اشباع شده و شاید بیش از آن در پیدایش آترواسکلروز نقش دارند به گونه ای که بر اساس یافته های جدید کاهش 2%میزان چربی ترانس روزانه می تواند به کاهش 25 درصدی خطر شیوع بیماری های قلبی و عروقی منجر گردد.بنابراین ارتقاء دانش تغذیه ای جامعه و بهبود کیفیت مواد غذایی گامی موثر برای بهبود و اصلاح شیوه زندگی مردم و کنترل اپیدمی بیماری های مزمن می باشد.هم چنین سوء تغذیه در کودکان زیر 6 سال ، کمبود ریز مغذیها و به ویژه ید ، آهن ،کلسیم ، روی ، ویتامین A ،B و D در افراد جامعه به عنوان یک مشکل عمده مطرح است . کمبود ریز مغذیها با عوارض متعدد از جمله اختلال رشد جسمی وتکامل مغزی کاهش بهره هوشی ، کاهش قدرت یادگیری و افت تحصیلی افزایش موارد ابتلا به بیماری ها و پوکی استخوان و نهایتا"کاهش توانمندی های ذهنی و جسمی افراد ،توسعه اجتماعی ، اقتصادی مناطق و کشورها را به مخاطره می اندازد.در کشور ما محاسبه شده است که با شیوع 20%کم خونی فقر آهن سالیانه حدود 575 میلیارد دلار به کشور ضرر و زیان وارد می شود که شامل افزایش مرگ و میر و بیماری روزهای غیبت از کار و مدرسه افت تحصیلی مردودی و کاهش قدرت کار و تولید می باشد . به طور کلی انواع سوء تغذیه توانمندی و کارایی کشورها را کاهش می دهد و به همین دلیل موجب فقر می شود و فقر نیز سوء تغذیه راتشدید می کند .گذشته از دسترسی به غذای ناکافی و ابتلا به عفونت ها که به عنوان دلایل اولیه بروز سوءتغذیه محسوب می شوند ، ناامنی غذایی خانوار ، ‌دسترسی ناکافی به خدمات بهداشتی درمانی و مشکلات بهداشتی موجود در محیط زندگی و همچنین ساختار اقتصادی، ‌اجتماعی و فرهنگی جامعه در سطوح ملی و محلی بعنوان دلایل پایه ای بروز و گسترش سوءتغذیه در یک جامعه محسوب می شوند . در حقیقت شدت و گستره سوءتغذیه پروتئین انرژی و کمبود ریزمغذی ها در جوامع ارتباط نزدیکی با وضعیت اقتصادی ، ‌اجتماعی ، سطح آموزش و سواد، وضعیت اقلیمی ، تولیدات غذایی ،‌ دسترسی به آب سالم ،‌ پوشش و کیفیت خدمات بهداشتی درمانی دارد.تعیین وضعیت شاخص های تن سنجی کودکان زیر 6سال و زنان باردار، همچنین وضعیت دسترسی ایشان به خدمات بهداشتی درمانی بعنوان یکی از مهم ترین شاخص های تعیین وضعیت امنیت غذایی یک منطقه محسوب می گردد و در تحلیل نیازهای مداخلاتی نظیر اجرای برنامه های حمایتی تغذیه ای کودکان و زنان کاربرد ویژه ای دارد.

*امنیت غذایی عبارت است از این که:غذای کافی ( از لحاظ کمیت ، کیفیت ، ایمن و مقبول بودن از نظر اجتماعی و فرهنگی)، فراهم و در دسترس باشد و پس از استفاده موجب رضایت خاطر تمام افراد ، در تمام اوقات شود تا بتوانند زندگی سالم و شادی داشته باشند بنابراین در تعریف امروزی امنیت غذا سه عبارت فراهمی، دسترسی و بهره مندی مورد توجه است.

*برای بهبود وضع تغذیه جامعه باید در زمینه 4 عامل اساسی شامل درآمد ، دسترسی به غذا ، فرهنگ و سواد تغذیه ای و دسترسی به خدمات بهداشتی و کنترل بیماریها راهکارهای مختلف به طور هماهنگ به اجرا گذاشته شود. واحد بهبود تغذیه شهرستان ساوجبلاغ در راستای ارتقاء دانش تغذیه ای جامعه و بهبود امنیت غذایی منطقه ، برنامه ریزی و اجرای مداخلات بین بخشی تغذیه ای را در سطح شهرستان دنبال می نماید . در طراحی و اجرای برنامه های بهبود تغذیه و امنیت غذایی منطقه بخش بهداشت که متولی سلامت مردم است نقش هماهنگ کننده دارد و تیم کارشناسان تغذیه درمراکز بهداشت شهرستان با همکاری پزشکان ،کارشناسان ،کاردانها و بهورزان که مجموعه ای توانمند از ارائه دهندگان خدمت هستند و دسترسی وسیعی به گیرندگان خدمت دارند عوامل موثردرارتقاء آگاهی های جامعه می باشد در همین راستا واحد تغذیه با همکاری و هماهنگی گروه های تحصصی جمعیت و خانواده، سلامت جوانان نوجوانان و مدارس، بهداشت محیط، بهداشت حرفه ای، امور بهورزی، بیماریهای غیرواگیر ، آموزش بهداشت ، گسترش شبکه در تغییر نگرش افراد جامعه و ایجاد رفتارهای بهداشتی تغذیه ای همکاری تنگاتنگی دارد. همچنین گروه تغذیه با ارگانهایی چون بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی (ره)، شهرداری ، آموزش و پرورش و . . . . نیز همکاری تنگاتنگی دارد.چشم انداز فعالیتهایی که در راستای دستیابی به اهداف برنامه انجام می گیرد بهبود کیفیت زندگی و امنیت غذایی مردم با داشتن افرادی تصمیم گیرنده و با سواد ازنظر تغذیه ای که دارای انگیزه، دانش، مهارت و اراده در انتخاب جانشین های غذایی مناسب باشند و مشکلات تغذیه ای اعم از کم خوری، پرخوری و کمبود ریزمغذیها در آنها کاهش یابد .

*تغذیه جامعه بر دستیابی به امنیت غذایی و امنیت تغذیه ای عموم مردم تا کید دارد. مدیریت تغذیه جامعه به معنی طراحی و مدیریت موثر برنامه های مداخله ای جامعه محور به منظور ارتقاء سطح سلامت و بهبود تغذیه جامعه می باشد امنیت غذایی عبارت است از ”دسترسی همه افراد جامعه در تمام اوقات به غذای کافی برای داشتن زندگی سالم و فعال“. امنیت تغذیه ای نیز استفاده فیزیولوژیک از مقادیر مناسبی از غذای سالم و مغذی با مطلوبیت اجتماعی و فرهنگی توسط همه افراد خانواده برای داشتن یک زندگی فعال، مولد و سالم است.

*پس از اجرای برنامه تحول نظام سلامت در حوزه بهداشت، با استقرار کارشناسان تغذیه در مراکز خدمات جامع سلامت دسترسی جامعه به مراقبت و خدمات تغذیه ای تسهیل گردید. در حال حاضر کارشناس تغذیه مرکز خدمات جامع سلامت علاوه بر ارائه خدمات مشاوره تغذیه به ارجاعات مراقبین سلامت و پزشکان، مدیریت برنامه های بهبود تغذیه جامعه تحت پوشش خود را عهده دار می باشد.

*کارشناسان تغذیه با جلب همکاری های درون بخش و بین بخشی برنامه های جامعه نگر را اجرا نموده و بر اساس نیاز جامعه جلسات آموزشی گروهی هدفمند برگزار می نمایند و علاوه بر کنترل شاخص های آنتروپومتریک و ثبت در پرونده الکترونیک و ارزیابی تغذیه ای برنامه غذایی با توجه به نیازها و عادات غذایی فردی تنظیم و در سامانه الکترونیک ثبت می گردد. از دیگر وظایف کارشناسان تغذیه می توان به نظارت بر ارائه خدمات تغذیه ای مراقبین سلامت و بهورزان، نظارت و اجرای برنامه های حمایتی مادران باردار و کودکان و توزیع سبد غذایی با همکاری کمیته امداد امام خمینی (ره) و خیرین، مکمل یاری دانش آموزان، ایران اکو، همکاری های مشترک با بهزیستی، آموزش و پرورش، جهاد کشاورزی، برگزاری بسیج های آموزش همگانی تغذیه و ..... اشاره نمود.

* اهداف ارائه خدمات تغذیه ای در نظام شبکه

1. افزایش دسترسی جمعیت تحت پوشش به خدمات بهبود تغذیه
2. پیشگیری و کنترل انواع سوءتغذیه و عوامل خطر تغذیه ای بیماری های غیرواگیر
3. ارتقاء سواد تغذیه ای جامعه و گروه های هدف و اصلاح الگوی تغذیه مراجعین
4. ارتقاء شاخص های تغذیه و گسترش مداخلات جامعه محور

 *شرح وظایف کارشناسان تغذیه مراکز خدمات جامع سلامت شهرستان ساوجبلاغ

• تدوین برنامه عملیاتی بهبود تغذیه و امنیت غذایی
• انجام مراقبت های تغذیه ای گروه های سنی و فیزیولوژیک (شامل ارزیابی الگوی غذایی مراجعین، تفسیر شاخص های تن سنجی، آموزش و مشاوره تغذیه به مادران باردار و شیرده، کودکان و نوجوانان، جوانان، میانسالان و سالمندان )
• مشاوره و تنظیم برنامه غذایی برای بیماران غیر واگیر
• ارائه آموزش گروهی هدفمند برای جمعیت تحت پوشش متناسب با نیازهای جامعه
• اجرای برنامه مکمل یاری گروه های سنی
• اجرای برنامه حمایت تغذیه ای کودکان مبتلا به سوء تغذیه و مادران باردار با همکاری کمیته امداد و خیرین و پیگیری اجرای ماده 24 قانون جوانی جمعیت
• همکاری با دبیرخانه سلامت و امنیت غذایی استان تهران و برگزاری دوره های آموزشی تغذیه ویژه پیامگزاران سلامت و اعضاءخانه مشارکت مردم در سلامت
• آموزش و بازآموزی تیم سلامت ، کارکنان ادارات ، مربیان مدارس، دانش آموزان، دانشجویان دانشگاه فرهنگیان، حوزه علمیه و طلاب
• همکاری با سازمان بهزیستی در خصوص اجرای برنامه بهبود تغذیه سالمندان در آسایشگاه های سالمندان
• همکاری با آموزش و پرورش در خصوص اجرای برنامه های بهبود تغذیه دانش آموزان ( نظارت برپایگاه تغذیه سالم مدارس ، مکمل یاری دانش آموزان و برنامه ایران اکو)
• برگزاری کمپین اطلاع رسانی تغذیه  و آموزش در مناسبت های مختلف هفته سلامت، روز جهانی غذا، دیابت، قلب، استئوپروز و ....
• تهیه رسانه های آموزشی (کتاب، پوستر، بروشور و ...)
• برنامه ریزی تهیه کلیپ آموزشی تغذیه با همکاری دانشکده آموزش مجازی پزشکی با عناوین رهنمودهای غذایی ایران ، اضافه و چاقی، تغذیه و باروری سالم، تغذیه در بیماران دیابتی، ریزمغذی ها، نمک تصفیه شده یددار
• همکاری با جهاد کشاورزی و اجرای برنامه بهبود تغذیه زنان روستایی
• پایش و نظارت براجرای برنامه های بهبود تغذیه در مراکز تابعه

 *شرح وظایف کارشناس مسئول واحد بهبود تغذیه شهرستان ساوجبلاغ

1. تدوین برنامه عملیاتی(برنامه ریزی، بررسی و تعیین اهداف و خط مشی های اجرایی در برنامه های بهبود تغذیه جامعه در قالب سیاستهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی )
2. تهیه و تدوین برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت بهبود تغذیه شهرستان درقالب اهداف و سیاست های دفتر بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت
3. ارزیابی برنامه های بهبود تغذیه شهرستان وتهیه گزارش از پیشرفت برنامه ها وارائه پیشنهادات اصلاحی به مدیرمافوق
4. تهیه وارائه پیشنهاد جهت ارتقاء دانش و مهارتهای کارشناسان تغذیه تحت نظارت و پیگیری موضوع از مراجع ذیربط
5. نظارت بر رعایت و حسن اجرای دستورالعمل های ارسالی از معاونت بهداشت و دفتر بهبود تغذیه جامعه
6. همکاری و هماهنگی با واحدهای تخصصی سطح شهرستان و شرکت فعال در جلسات مرتبط و جلب مشارکت واحدهای شهرستان
7. شرکت در شوراها و کمیته های ذیربط بنا به دستور و یا موافقت مقام مافوق
8. تعیین چالش ها واولویت های مربوط به تغذیه در منطقه تحت پوشش
9. تهیه مستندات و بارگذاری سامانه جامع برنامه عملیاتی
10. تحلیل و آنالیز عملکرد و شاخص های برنامه و بررسی پیشرفت و میزان دستیابی و ارائه گزارش
11. بررسی وپایش سطوح محیطی بر اساس سامانه یکپارچه بهداشت (سیب)
12. برنامه ریزی جهت برآورد، تامین، توزیع مکمل های گروههای سنی
13. برنامه ریزی و هماهنگی جهت برگزاری دوره های آموزشی تغذیه ویژه مراقبین سلامت و کارشناسان تغذیه
14. برنامه ریزی های مداخله ای برای رفع مشکلات و موانع اجرای صحیح برنامه های گروه  
15. هماهنگی در جهت اجرای برنامه های حمایتی بهبود تغذیه گروههای هدف
16. هماهنگی در جهت اجرای برنامه ترویج تغذیه سالم
17. هماهنگی در جهت اجرای برنامه کاهش چاقی و اضافه وزن گروههای سنی
18. هماهنگی در جهت پیشگیری و کنترل کمبود ریزمغذیها
19. برنامه ریزی و هماهنگی جهت برگزاری مناسبت های تغذیه (هفته سلامت – روزجهانی غذا – بسیج اطلاع رسانی تغذیه صحیح و  .. ..)
20. نظارت، پایش و ارزشیابی برنامه های بهبود تغذیه در سطح ستاد شهرستان و سطوح محیطی
21. نظارت، پایش و ارزشیابی در جهت اجرای بهینه پروژه های تحقیقاتی 
22. هماهنگی و همکاری وجلب مشارکت درون بخشی و برون بخشی با کلیه سازمان ها و ادارت دولتی و غیر دولتی به منظور اجرای برنامه(آموزش و پرورش، بهزیستی، شهرداری، کمیته امداد،...)
23. جلب همکاری درون بخش و برون بخش در پیشبرد اهداف و برنامه های گروه و نظارت بر فرآیند و نتیجه آن 
24. پایش و ارزشیابی کارشناسان تغذیه، به طور مستمر در طول سال
25. نظارت بر حسن اجرای برنامه های تغذیه در مراکز محیطی
26. نظارت و برگزاری دوره های آموزشی و تدریس در جهت ارتقا و توانمند سازی علمی و عملی مراقبین سلامت- کارشناسان تغذیه - بهورزان و کارکنان در زمینه برنامه
27. مشارکت در برگزاری سمینارها، کارگاه ها و کمیته های علمی
28. تصمیم گیری برای زمان بندی و شیوه برنامه های پایش
29. تصمیم گیری در مورد محتوای چک لیست های پایش برنامه ها وتصمیم گیری برای برنامه ریزی های عملیاتی و مداخله ای
30. نظارت بر اجرای برنامه های تغذیه در سطوح محیطی (ترویج تغذیه سالم– پیشگیری و کنترل چاقی– پیشگیری و کنترل کمبود ریزمغذی ها – بهبود تغذیه زنان روستایی و عشایر – بهبود تغذیه کودکان نیازمند حمایت تغذیه ای و دارای سوء تغذیه )
31. هماهنگی با رئیس گروه در تصمیم گیری های مربوط با گروه در اجرای برنامه ها و حل مشکلات